Historia e Prishtinës si
Kryeqytet

1. Prejardhja dhe periudha e lashtë

Prishtina ndodhet në pjesën qendrore të Kosovës dhe është një nga qytetet më të vjetra në rajon. Zona ku sot shtrihet kryeqyteti ka qenë e banuar që nga periudha ilire, rreth shekullit IV para erës sonë. Në afërsi të qytetit ndodhet Ulpiana, një qytet i madh romak dhe më pas bizantin, që u themelua në shekullin II pas Krishtit. Ulpiana njihej si “Splendidissima Ulpiana” (Ulpiana e ndritur) dhe ishte një qendër e rëndësishme ekonomike, administrative dhe fetare në provincën e Dardanisë.

Pas shkatërrimeve nga tërmetet dhe sulmet sllave në shekullin VI, banorët e Ulpianës u zhvendosën në një zonë më të sigurt aty ku sot është Prishtina moderne.

2. Mesjeta dhe periudha osmane

Në shekullin XIII–XIV, Prishtina u zhvillua si një qendër tregtare e rëndësishme falë pozitës së saj afër minierave të Trepçës, një nga burimet më të mëdha të argjendit në Ballkan. Qyteti përmendet në dokumente të shumta si vend ku mblidheshin tregtarë nga Ragusa (Dubrovniku i sotëm) dhe qytete të tjera evropiane.

Pas Betejës së Kosovës (1389), Prishtina ra nën sundimin osman dhe që nga shekulli XV u bë qendër sanxhaku (nënprefekturë) brenda Vilajetit të Kosovës. Osmanët ndërtuan shumë xhami, hamame, tregje dhe karvansaraje, duke e kthyer Prishtinën në një qendër kulturore dhe fetare myslimane.
Xhamia e Sulltan Mehmetit (Fatihut), e ndërtuar në vitin 1461, është një nga dëshmitë më të vjetra të kësaj periudhe.

3. Shekulli XIX – Zhvillimet kombëtare

Gjatë Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Prishtina u bë një nga qendrat ku vepruan shumë figura patriotike. Në këtë periudhë u zhvilluan edhe përpjekje për arsimin shqip, përhapjen e shtypit dhe organizimin e lëvizjeve politike.
Pas Lidhjes së Prizrenit (1878), shumë ngjarje dhe takime të rëndësishme politike u mbajtën edhe në Prishtinë, e cila kishte filluar të fitojë rolin e një qendre politike për shqiptarët e Kosovës.

4. Nga pushtimi serb deri te periudha jugosllave

Pas Luftës së Parë Ballkanike (1912), Prishtina u pushtua nga ushtritë serbe dhe humbi statusin e një qendre shqiptare. Gjatë periudhës së Mbretërisë Jugosllave (1918–1941), qyteti përjetoi shtypje politike, kolonizim dhe ndalimin e gjuhës shqipe në institucionet publike.

Në Luftën e Dytë Botërore, Prishtina u përfshi në zhvillimet politike të kohës dhe më pas, pas vitit 1945, u bë pjesë e Jugosllavisë Socialiste Federative. Në këtë periudhë, ajo u shpall qendër administrative e Krahinës Autonome të Kosovës dhe Metohisë, duke fituar statusin e një qendre rajonale brenda federatës jugosllave.

5. Prishtina në shekullin XX (1945–1990)

Në dekadat e pasluftës, Prishtina u transformua në mënyrë rrënjësore. U ndërtuan objekte publike, ndërtesa moderne, universitete dhe institucione shtetërore.
Në vitin 1969 u themelua Universiteti i Prishtinës, që u bë një nga qendrat më të rëndësishme arsimore e kulturore të shqiptarëve në ish-Jugosllavi.
Qyteti u rrit me shpejtësi – popullsia e tij kaloi nga disa dhjetëra mijëra në qindra mijëra banorë.

Në vitet 1980, me krizën politike jugosllave dhe shtypjen e autonomisë së Kosovës (1989), Prishtina u bë qendër e protestave dhe rezistencës paqësore shqiptare.

6. Lufta e Kosovës dhe paslufta (1998–1999)

Gjatë luftës së Kosovës (1998–1999), Prishtina ishte në qendër të zhvillimeve politike. Pjesë e madhe e popullsisë u dëbua nga forcat serbe, ndërsa qyteti pësoi dëmtime infrastrukturore.
Pas ndërhyrjes së NATO-s dhe hyrjes së trupave ndërkombëtare në qershor 1999, Prishtina u bë seli e administratës së UNMIK-ut (Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë) dhe e shumicës së organizatave ndërkombëtare që vepronin në Kosovë.

7. Kryeqyteti i Republikës së Kosovës (pas 2008)

Më 17 shkurt 2008, kur Kosova shpalli pavarësinë, Prishtina u konfirmua zyrtarisht si kryeqyteti i Republikës së Kosovës.
Që prej asaj kohe, ajo është bërë qendra politike, ekonomike, kulturore dhe akademike e vendit, ku ndodhen:

• Kuvendi i Kosovës

• Presidenca

• Qeveria e Republikës

• Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”

• Shumica e ambasadave të huaja dhe institucioneve ndërkombëtare

Në dekadën e fundit, Prishtina ka përjetuar zhvillim urban të shpejtë, me rritje të ndërtimeve, infrastrukturës dhe jetës kulturore. Ajo organizon ngjarje të rëndësishme si, PriFest, Sunny Hill Festival, dhe është bërë një qendër e re e artit modern, teknologjisë dhe sipërmarrjes në Ballkan.

8. Sot dhe në të ardhmen

Sot, Prishtina është zemra e shtetit të Kosovës, me mbi 200 mijë banorë, një popullsi të re, energjike dhe multikulturore.
Ajo vazhdon të përballet me sfida urbane, ekonomike dhe mjedisore, por njëkohësisht përfaqëson shpresën dhe ambicien e brezit të ri kosovar për integrim evropian dhe zhvillim modern.